با خشک کردن میوه‌ها می‌توانیم آن‌ها را در تمام طول سال مزه کنیم و از خواص‌شان بهره ببریم. میوه خشک مانند آجیل نوعی تنقلات مفید و سالم است که در کنار چای هم سرو می‌شود. در این مقاله می‌خواهیم طرز خشک کردن کیوی را به شما آموزش دهیم که به خاطر مزه ترش و ملسش یک تنقلات محبوب به خصوص برای کودکان محسوب می‌شود.

خشک کردن کیوی در آفتاب

معمول­‌ترین روش خشک کردن کیوی، قرار دادن آن در زیر نور آفتاب است. در این روش میوه را به صورت نازک می­‌بریم و آن را چند روز در معرض نور آفتاب قرار می­‌دهیم.

چند نکته

• برای خشک کردن این میوه در آفتاب بهتر است که رطوبت هوا زیر ۶۰ درصد و دمای هوا نسبتا زیاد باشد.
• کیوی­‌ها را روی سینی توری استیل ضدزنگ، پلاستیکی یا فایبرگلاس بچینید.
• سینی کیوی را روی دو عدد آجر قرار دهید تا از زمین فاصله داشته باشد.

خشک کردن کیوی در فر

خشک کردن کیوی در فر یک روش سریع و آسان است. در این روش می‌­توانید میوه‌­ها را به میزانی که دوست دارید خشک کنید. کیوی‌ها را به صورت نازک ببرید و در در سینی فر بچینید.

فر را روی ۶۰ درجه سانتی­‌گراد روشن کنید تا گرم شود. روی کیوی­‌ها یک توری بگذارید و آن را در فر قرار دهید. هر دو ساعت سینی فر را بچرخانید. بعد از بیرون آوردن کیوی­‌های خشک از فر، آن­‌ها را به مدت چهار یا پنج روز در ظرف بریزید تا رطوبت باقی­‌مانده آن­ها تبخیر شود.

خشک کردن کیوی با دستگاه میوه خشک­‌کن

با استفاده از دستگاه میوه خشک کن، آبمیوه به صورت کند و با حرارت خیلی کم تبخیر می­‌شود. حدود ۲۴ ساعت زمان لازم است تا کیوی­‌ها به صورت کامل خشک شوند.

 نکته­‌های نگهداری از کیوی خشک

• می­‌توانید کیوی­‌های خشک شده را در ظرف پلاستیکی دردار نگهداری کنید.
• میوه‌­هایی را که هنوز رطوبت کمی دارند، در ظرفی پلاستیکی بریزد و در یخچال بگذارید.
• می‌توانید کیوی‌­های خشک شده را تا یک سال مصرف کنید.

لبو همان چغندر قرمز پخته است. لبو در واقع ریشه اصلی گیاه چغندر قرمز است که طبخ شده است. چغندر در زبان‌های باستانی آشور و بابل، لپتو خوانده می‌شد و بعید نیست که نام لبو از همین زبان‌ها گرفته شده باشد. دو نوع چغندر وجود دارد، یکی چغندر ساده است که رنگ آن بنفش تیره یا قرمز است و دیگری چغندر قند است که رنگ آن زرد روشن است و از آن در صنعت تولید قند و شکر استفاده می‌شود. در زیر به برخی از خواص لبو پرداخته می‌شود.

آشنایی با خواص لبو

لبو سرشار از ماده‌ای به نام نیترات است که با مصرف آن، این نیترات در بدن تبدیل به اکسید نیتریک می‌شود و باعث باز شدن عروق بدن می‌شود. بنابراین مصرف این گیاه برای سالمندان، که بیشتر در معرض بیماری‌هایی نظیر سکته قلبی و مغزی، نارسایی قلبی و آنفارکتوس میوکارد قرار دارند، توصیه می‌شود. البته بهتر است این افراد قبل از مصرف منظم لبو و آب لبو، با پزشک خود هم مشورتی داشته باشند.

لبو دارای آنتی اکسیدان‌هایی قوی نظیر بتاکاروتن، کاروتنوئیدها و فلاونوئیدها است که با رادیکال‌های آزاد مقابله می‌کنند و برای جلوگیری از پیری زودرس و سرطان بسیار مفید هستند. یکی از این آنتی اکسیدان‌ها به نام بتالین که نوعی بتاکاروتن است، به مقدار زیادی در لبو وجود دارد که از ایجاد سرطان‌های سینه، پروستات، ریه و پوست جلوگیری می‌کند. بتالین را به ‌عنوان رنگ قرمز غذا هم می‌شناسند. مصرف لبو به همراه آب هویج از وقوع سرطان خون هم پیشگیری می‌کند.

یکی دیگر از خواص لبو، داشتن بتائین است. بتائین یک نوع اسید آمینه است که باعث پیشگیری از بیماری‌های قلبی از طریق کاهش چربی بدن و همچنین کمک به از بین بردن رسوبات چربی در کبد چرب می‌شود. این ماده به همراه آهن، ویتامین‌های B و آنتی اکسیدان‌ها، در بهبود عملکرد کبد بسیار مفید هستند. مصرف لبو با آب لبو به رقیق شدن صفرا کمک می‌کند و باعث می‌شود صفرا در کبد و روده کوچک به‌ راحتی جریان داشته باشد و از این طریق به سلامت کبد کمک به سزایی می‌کند. لبو حاوی مس و روی است که این عناصر، کبد را از آسیب دیدن از طریق اکسیداتیو محافظت می‌کند.

لبو به علت داشتن فیبر فراوان باعث کاهش چربی و کلسترول خون می‌شود و همچنین دارای مقادیر زیادی اسید فولیک است که به همراه آهن از ایجاد کم‌خونی جلوگیری می‌کند و باعث بهبود سلامت روانی و هیجانی می‌شود.

نیترات موجود در لبو باعث بهبود جریان خون و کارکرد بهتر هورمون‌ها می‌شود که در نتیجه انرژی فرد را افزایش می‌دهد. منبع اصلی انرژی عضلات، آدنوزین تری فسفات است که مصرف لبو باعث کاهش مصرف این منبع انرژی توسط عضلات می‌شود و در نتیجه باعث ذخیره بیشتر انرژی بدن می‌شود.

لبو منبع غنی از ید است. کمبود ید در بدن انسان باعث ایجاد مشکلاتی برای غده تیروئید می‌شود که مصرف لبو، این کمبود را جبران می‌کند. همچنین بتالایین سم‌زدایی است که در لبو به وفور وجود دارد که مانع از تورم این غده حیاتی بدن می‌شود. البته اگر لبو را با حرارت خیلی بالا طبخ کنید، بتالایین‌ها از بین می‌روند. وجود بتالایین و اسید فولیک در لبو خواص ضد التهابی هم به آن می‌بخشد.

یکی دیگر از خواص لبو بهبود اکسیژن رسانی به مغز و جلوگیری از ایجاد زوال عقلی است. وقتی نیترات لبو بعد از مصرف در بدن به اکسید نیتریک تبدیل می‌شود، این ماده باعث بهبود ارتباط سلول‌های مغزی با یکدیگر می‌شود. بنابراین مصرف لبو و آب لبو باعث پیشگیری از بیماری‌های مغزی نظیر آلزایمر و زوال عقل در پیری می‌شود و عملکرد شناختی مغز را بهتر می‌کند. همچنین اکسید نیتریک از ایجاد پوکی استخوان هم جلوگیری می‌کند.

فیبر موجود در لبو باعث تحرک روده‌ها و از بین بردن یبوست می‌شود. همچنین مصرف مداوم آن باعث درمان بیماری‌ التهاب جدار روده می‌شود.

لبو حاوی ماده معدنی بور است. این ماده معدنی باعث تولید بهتر و بیشتر هرمون‌های جنسی می‌شود و تقویت کننده قوای جنسی است.

در لبو اسید آمینه تریپتوفان وجود دارد که یکی از اسید آمینه‌های ضروری بدن انسان است. این ماده باعث ایجاد روحیه بهتر و سرزندگی در انسان می‌شود.

کاروتنوئید ‌provitamin A یک نوع رنگدانه و آنتی اکسیدان گیاهی است که بدن آن‌ها را تبدیل به ویتامین A  می‌کند. این ماده که در لبو به مقدار زیادی وجود دارد باعث جلوگیری از ایجاد بیماری‌هایی مثل دژنراسیون ماکولا، شب‌ کوری و آب‌ مروارید می‌شود و به بهبود کارکرد قوای بینایی کمک می‌کند. همچنین ویتامین A باعث سلامت غشای مخاطی چشم می‌شود. ‌
کلسیم موجود در لبو به استحکام استخوان‌ها و دندان‌های بدن کمک می‌کند.

لبو دارای شیرینی طبیعی است. بنابراین می‌تواند جایگزین مناسبی برای تنقلات شیرین و شکر باشد و از افزایش وزن جلوگیری می‌کند. فیبر موجود در آن هم، لبو را به یکی از بهترین سبزیجات برای کاهش وزن تبدیل کرده است. البته استفاده از آب لبو باعث جذب بهتر مواد مغذی آن در بدن می‌شود.

لبو دارای ویتامین C  هم است که این ویتامین علاوه بر مزایای بسیار زیادی که برای بدن دارد، به درمان آسم هم کمک می‌کند. همچنین این ویتامین به التیام زخم‌های ایجاد شده در بدن کمک می‌کند و روند بهبود زخم‌ها و کبودی‌ها را تسریع می‌بخشد.

افرادی که دچار کم‌ خونی فقر آهن هستند معمولا دچار بد خلقی، خواب نامناسب، انرژی پایین و بی انگیزگی می‌شوند. یکی از خواص لبو داشتن آهن زیاد است و افرادی که فقر آهن دارند با مصرف آن به جبران آهن بدنشان کمک می‌کنند.
 سروتونین، هورمونی است که خلق و خو را کنترل می‌کند و از ایجاد درد، افسردگی و خستگی پیشگیری می‌کند. ویتامین B۶ موجود در لبو، سطح این هورمون را در مغز بالا می‌برد. در کل ویتامین‌های گروه B، کلسیم و منیزیم موجود در لبو، از به‌‌وجود آمدن استرس و اضطراب در انسان جلوگیری می‌کنند.

جذام یک بیماری مسری و مزمن است که از طریق باسیل‌های مقاومتی به نام میکوباکتریوم لپرا ایجاد می‌شود. این بیماری پوست و اعصاب انسان را مورد هدف قرار می‌دهد و باعث ایجاد ضایعات پوستی، از شکل افتادگی یک عضو بدن و حتی کوری می‌شود. مهم‌ترین علائم آن درگیری اعصاب بالا تنه است که موجب بی حسی یا اختلال حرکتی عضلات این قسمت می‌شود. یکی از خواص لبو داشتن عناصر فسفر و آرسنیک است که به درمان این بیماری مهلک بسیار کمک می‌کند.

لبو منبع غنی از آنتی اکسیدان‌ها است، این موضوع باعث بهتر شدن جریان خون در بدن شده و باعث از بین رفتن خشکی پوست می‌شود. برای استفاده بهتر از خواص لبو برای پوست، می‌توانید با تهیه انواع ماسک لبو برای پوست به رفع تیرگی پوست، جوان‌ سازی پوست و رفع تیرگی زیر چشم کمک شایانی کنید.

طبع لبو سرد است یا گرم؟

بر اساس پزشکی سنتی، طبع و خواص لبو یا چغندر پخته شده معتدل است. طبع هر غذایی می‌تواند تعیین کند که آیا این غذا با طبیعت و مزاج شما سازگار است یا نه. اما اگر چغندر به‌ صورت خام مصرف شود طبع آن گرم و تر می‌شود. بنابراین افراد سرد مزاج بهتر است در مصرف لبو زیاده‌روی نکنند.

بر اساس طب سنتی، هر غذایی به تفکیک طبع و مزاج شناسی، دارای یک یا چند مصلح است. منظور از مصلح، یک نوع ماده غذایی یا گیاه دارویی است که مصرف آن به همراه این غذاها، باعث اصلاح و تعدیل عوارض جانبی غذا می‌شود و در هضم آن کمک می‌کند. مصلح لبو، عسل است که باید گرم مصرف شود. در طب سنتی گفته شده است که مصرف زیاد لبو باعث ترشح نامتعادل غده تیروئید می‌شود و به اصطلاح مزاج فرد را سودایی می‌کند.

ارزش غذایی موجود در هر ۱۰۰ گرم لبو :

همان‌طور که در بالا اشاره شد خواص لبو، به علت وجود ویتامین‌ها و مواد معدنی بی‌شماری است که در آن وجود دارد. در زیر به ارزش غذایی موجود در ۱۰۰ گرم لبو می‌پردازیم.

انرژی ۴۴ کیلو کالری- کربوهیدرات ۹۶/۹ گرم- پروتئین ۶۸/۱ گرم- چربی ۱۸/۰ گرم- آب ۰۶/۸۷ گرم- فیبر ۲ گرم- قند ۹۶/۷- کلسترول ۰

همچنین دارای ویتامین‌های A ,E ,K ,C و ویتامین‌های گروه B است. مواد معدنی موجود در لبو عبارت است از: کلسیم، آهن، منیزیم، فسفر، پتاسیم، سدیم، روی، مس، منگنز و سلنیم.

مضرات لبو

هموکروماتوز یک بیماری ارثی در انسان است که علت آن وجود بیش از حد آهن در بدن است. علت به‌ وجود آمدن آن تخریب غیر طبیعی تعداد زیادی از گلبول‌های قرمز است که موجب می‌شود آهن زیادی توسط روده به ‌وجود آید. علائم این بیماری خستگی و بی‌حالی، درد مفاصل و ناتوانی جنسی به‌ ویژه در مردان است. این بیماری باعث نارسایی قلبی و تجمع بیش از حد آهن در کبد و زخم شدن کبد می‌شود. یکی از خواص لبو، داشتن آهن زیاد است. افرادی که از این بیماری رنج می‌برند هرگز از لبو استفاده نکنند چرا که لبو سرشار از آهن است.

بیماری ویلسون هم به علت ناتوانی کبد در ذخیره مس اضافه بدن به ‌وجود می‌آید. این بیماری باعث مشکلات کبدی، بینایی، تکلمی و عصبی می‌شود. یکی از علامت‌های مهم این بیماری که تشخیص آن توسط پزشک انجام می‌شود، تغییر رنگ قهوه‌ای چشم است. از سایر علائم آن می‌توان به تغییر رنگ ناخن‌ها و کبودی غیر عادی آن‌ها، درد مفاصل و آرتروز، افت فشار خون و پوکی استخوان زود‌رس اشاره کرد.

افرادی که بیماری ویلسون دارند نباید لبو مصرف کنند. همچنین مس موجود در لبو باعث افت فشار خون می‌شود، لذا افرادی که از دارو‌های فشار خون استفاده می‌کنند در مصرف لبو محتاط باشند و قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنند.

مصرف لبو و آب لبو باعث قرمز شدن رنگ ادرار می‌شود. البته این موضوع به خودی خود ضرری برای بدن ندارد ولی ممکن است باعث تشخیص اشتباه بیماری‌هایی با این علائم، توسط پزشک شود.

بالا رفتن بیش از حد بتائین در بدن باعث مشکلات گوارشی نظیر درد معده، تهوع و اسهال می‌شود. از این رو از مصرف بیش از حد لبو پرهیز کنید. همچنین بتائین برای افرادی که از سنگ کلیه رنج می‌برند بسیار مضر است. بنابراین این افراد باید از مصرف لبو که سرشار از بتائین است، منع شوند.

اگزالات، اسید ارکانیکی است که به طور طبیعی در برخی گیاهان مانند لبو وجود دارد. همچنین بدن انسان برخی از ترکیبات ویتامین C را به اگزالات تبدیل می‌کند. لبو سرشار از این ترکیبات ویتامین C  است. ازدیاد اگزالات در بدن به همراه کلسیم باعث ایجاد رسوبات و کریستال‌های سوزنی در کلیه می‌شود و امکان ایجاد سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. برای همین افرادی که مستعد این بیماری هستند از مصرف زیاد لبو بپرهیزند. همچنین اگزالات ممکن است به تشدید بیماری نقرس که از افزایش اسید اوریک بدن به‌وجود می‌آید، کمک کند.

برخی افراد به بعضی از خواص لبو آلرژی دارند. از علائم آن می‌توان، ایجاد کهیر و جوش در جاهای مختلف بدن، تب و لرز، انقباض و گرفتگی تار‌های صوتی و گرفتگی عضلات به ‌خصوص در ناحیه شکم را نام برد.

افرادی که بیماری دیابت دارند، قبل از مصرف لبو حتما با پزشک خود مشورت کنند. چرا که لبو سرشار از گلوکز است و ممکن است باعث جهش شدید قند خون در این افراد شود.

نکات خرید لبو

خرید لبو هم آداب و نکاتی دارد. در زیر به پاره‌ای از خواص لبو از نظر ظاهر آن، می‌پردازیم که در هنگام خرید لبو باید به آن‌ها توجه کرد.

لبوی مرغوب باید کوچک و سفت و رنگ آن نارنجی پر رنگ باشد. همچنین دقت شود که نشانه‌هایی از فساد و خرابی در پوست و برگ لبو دیده نشود. اگر یک لبو بزرگ باشد و ریشه‌های پشمالویی داشته باشد از خرید آن بپرهیزید. چرا که موهای ریشه نشانه پیری لبو است. همچنین بزرگی بیش از حد آن به این معنی است که وسط لبو بسیار سفت و چوب مانند است. قطر حدودا ۲ اینچ برای یک لبو مناسب است.

روش صحیح نگه‌داری از لبو

برای نگه‌داری از چغندر به مدت طولانی و حفظ خواص لبو، قبل از منجمد کردن آن، حتما لبو را درسته بپزید و سر و ته آن را جدا نکنید. چراکه این کار باعث از بین رفتن رنگ قرمز آن در هنگام پخت می‌شود. پختن آن به این ‌صورت است که لبو را درسته در آب جوش قرار دهید به‌ طوری که کامل در آب قرار گیرد. به مدت ۵۰ دقیقه حرارت دهید و بعد از این ‌که کاملا پخته شد آن را در کیسه فریزر یا سلفون بپیچید و در فریزر قرار دهید. اگر لبو به این‌ صورت نگه‌داری شود، تا سه ماه خواص خود را حفظ خواهد کرد. اگر در یخچال نگه‌داری شود، این مدت زمان به ۱۰ روز تقلیل می‌یابد.

روش‌های پخت لبو

روش اول : بعد از تهیه، چغندرهای لبو را به ‌خوبی بشویید تا گل‌ و لای آن کاملا جدا شود. حال چغندر‌های تمیز شده را به مدت ۲ الی ۳ ساعت در قابلمه بجوشانید،‌ طوری که سطح آب کاملا چغندرها را بپوشاند. بعد از نرم شدن چغندرها، آن‌ها را از درون آب باقی‌مانده قابلمه بیرون بیاورید، پوست آن‌ها را جدا کنید و به ‌صورت حلقه‌ای برش بزنید. برش‌‌های لبو را دوباره درون آب باقی‌مانده در قابلمه قرار دهید و در صورت تمایل به آن‌ها مقداری شکر یا عسل اضافه کنید. اجازه دهید ۱ ساعت دیگر بپزد. بعد از این مدت لبو حاضر است. از آب باقی‌مانده در قابلمه به‌عنوان آب لبو می‌توانید استفاده کنید. بسیاری از خواص لبو در آب آن هم موجود است، بنابراین آن را دور نریزید.

روش دوم : ابتدا لبو‌ها را بشویید و خشک کنید. حال آن‌ها را در کاغذ آلومینیومی یا فویل بپیچید. سپس چغندرها را به مدت ۱ ساعت در فر با دمای ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد قرار دهید تا بپزند. بعد از این مدت، لبو‌ها را از فر در آورید و پوست آن‌ها را جدا کنید و برای سرو، برش بزنید. در این روش طبخ، خواص لبو بیشتر از روش‌های دیگر حفظ می‌شود.

روش سوم : چغندر‌ها را خوب بشویید و به همراه سه لیوان آب، به مدت یک ساعت و نیم درون زودپز قرار دهید. بعد از این مدت، آن‌ها را از زودپز بیرون آورده و پوست آن‌ها را جدا کنید. لبوی شما حاضر است.

روش چهارم : در این روش، ابتدا سر و ته چغندرهای شسته شده را جدا کنید و آن‌ها را به ‌صورت ورقه ورقه برش بزنید. مقداری سرکه روی چغندرها بمالید و آن‌ها را به مدت ۱۲ الی ۱۵ دقیقه در ماکروویو با تنظیمات طبخ اتوماتیک قرار دهید. بعد از این مدت لبوی شما کاملا پخته شده و حاضر است.

نکات طبخ لبو

علت اضافه کردن شکر و سرکه در بعضی روش‌های پخت، بهتر شدن رنگ و طعم لبو و کاملا اختیاری است.

بهتر است جهت از بین نرفتن رنگ و خواص لبو در هنگام پخت، سر و ته آن را جدا نکنید و همچنین حتی الامکان با پوست آن را بپزید.

مصرف لبو برای کودکان

همان‌طور که در قسمت خواص لبو گفته شد، لبو دارای ویتامین‌‌ها و مواد معدنی متعددی از جمله آهن است که همگی آن‌ها مورد نیاز بدن کودکان است. به‌ خصوص آهن که کودک را از ابتلا به کم‌خونی حفاظت می‌کند. زمان شروع مصرف لبو برای کودک، از شش ماهگی او است. البته در شش ماهگی دوز مصرف آن ۲ الی ۳ قاشق چای‌خوری آب‌ لبو برای کودک است. از یک سالگی به بعد مصرف خود لبو برای کودک مانعی ندارد. ناگفته نماند برای شروع چون لبو دارای مزه و طعم قوی است، بهتر است با سبزیجات دیگری نظیر هویج و سیب‌زمینی مخلوط شود و به کودک داده شود.

خواص لبو برای زنان باردار

لبو سرشار از فولات است که برای رشد جنین در هنگام بارداری بسیار مفید است.زنان باردار معمولا در دوران بارداری دچار اضافه وزن می‌شوند که این موضوع می‌تواند باعث بالا رفتن چربی آن‌ها و آسیب به کبد شود. همان‌طور که قبلا هم گفته شد لبو دارای رنگدانه‌ای مغذی و آنتی‌اکسیدان است که باعث از بین بردن مواد سمی و چربی اضافه در کبد می‌شوند.

چغندر لبو باعث بالا بردن استقامت بدن مادران می‌شود که این موضوع در زمان زایمان بسیار حائز اهمیت است.لبو حاوی مقدار زیادی نیترات است. این ماده می‌تواند باعث تعدیل فشار خون و از بین بردن مسمومیت بارداری شود. ولی زیاد شدن نیترات در بدن زنان باردار ضررهایی نظیر ایجاد اختلال در کارکرد غده تیروئید، ایجاد ناهنجاری‌های مادرزادی در جنین و سرطان دارد. پس زنان باردار قبل از مصرف لبو حتما با پزشک خود مشورت کنند.

هضم غذا از دهان و با شروع ترشح آب دهان به محض ورود غذا شروع می‌شود. غذا بعد از هدایت شدن از مری به معده وارد می‌شود. بعد از معده، روده کوچک مواد غذایی را به صورت شیمیایی خرد کرده و مواد مغذی آن را جذب بدن می‌کند. اما اصول و عملکرد دستگاه گوارش و مراحل هضم غذا به همین سادگی‌ها نیست. این دستگاه فعال در بدن انسان، ساز و کاری پیچیده دارد که در ادامه مفصل‌تر به آن خواهیم پرداخت.

دستگاه گوارش چیست؟

دستگاه گوارش بدن انسان دستگاهی در میانه بدن است که وظیفه جذب مواد مغذی و هضم مواد زائد از بدن را دارد. این دستگاه که طول آن از دهان تا مقعد ادامه دارد شامل اندام‌هایی مثل: دهان، مری، معده، روده کوچک، روده بزرگ، لوزالمعده، کبد و کیسه صفرا است.

روده باریک از معده شروع شده و تا روده بزرگ ادامه دارد. طول این روده تقریبا به ۶ متر می‌رسد و از سه قسمت دوازدهه یا اثنی عشر، تهی روده (ژژونوم) و درازروده (ایلئوم) تشکیل شده است. دوازدهه حدود ۲۵ سانتی‌متر اولیه از روده کوچک را تشکیل می‌دهد. جدار این روده چین‌خوردگی‌های زیادی دارد که از برجستگی‌های زیادی به اسم پرز پوشیده شدند. پرزهای روده کوچک باعث افزایش جذب مواد غذایی می‌شوند.

روده بزرگ شامل سکوم، کلون و رکتوم است. آپاندیس یک کیسه انگشتی شکل است که در انتهای سکوم قرار دارد. دیواره روده بزرگ شامل سه لایه مخاطی، عضلانی و خارجی است. دیواره این روده مثل روده کوچک هیچ گونه پرزی ندارد؛ بعد از این که عمل جذب توسط روده کوچک انجام می‌شود، باقی‌مانده مواد وارد روده بزرگ شده و بعد از جذب مقدار زیادی آب، ماده دفعی در قسمت راست روده باقی می‌ماند تا در زمان درست دفع شود.

باکتری‌های مفید روده، به هضم بهتر غذا کمک می‌کنند. بخش‌هایی از سیستم‌های عصبی و گردش خون شما هم در عمل هضم نقش به سزایی دارند. اعصاب، هورمون‌ها، باکتری‌ها، خون و اندام‌های دستگاه گوارشی شما با همکاری هم غذاها و مایعاتی را که هر روز می‌خورید یا می‌نوشید، هضم می‌کنند.

دهان: اولین عضو دستگاه گوارش

دهان اولین اندام در سیستم گوارش محسوب می‌شود. جالب است بدانید که هضم غذا حتی قبل از این که شما لقمه را در دهان خود بگذارید شروع شده است! اما چطور ممکن است؟

با دیدن غذا یا به محض به مشام رسیدن بوی غذا، مغز شما فرمان ترشح را به غدد بزاقی می‌دهد. پس از شروع غذا خوردن، با جویدن غذا به تکه‌های کوچک‌تری تقسیم می‌شود تا فرایند هضم در قسمت‌های جلوتر، در اندام‌های دیگر سیستم گوارشی شما، راحت‌تر صورت بگیرد.

بزاق شما با غذای داخل دهان مخلوط می‌شود و در همان ابتدا شروع به تجزیه غذا به صورت جزیی می‌کند. جالب است که بخشی از فرایند جذب انرژی از طریق دهان و با کمک بزاق صورت می‌گیرد.

هنگامی که غذا را قورت می‌دهید، زبان شما غذا را به گلو و مری منتقل می‌کند تا ادامه فرایند هضم در اندام‌های دیگر صورت بگیرد.

مری: عضو ارتباطی

مری که در گلوی شما در نزدیکی نای (متعلق به سیستم تنفسی) قرار دارد، هنگام بلع غذا را از دهان دریافت می‌کند. اپیگلوت (epiglottis) که گاهی به نام بَرچاکنای شناخته می‌شود، زبانه یا پرده‌ای است که بالای حنجره قرار دارد و مانع ورود غذا به نای می‌شود.

همانطور که ممکن است از قبل بدانید، ورود غذا به نای به دلیل مسدود شدن راه تنفسی باعث ایجاد احساس خفگی می‌شود. حضور اپیگلات از این موضوع جلوگیری می‌کند.

مجموعه‌ای از انقباضات عضلانی در مری به نام پریستالسیس (peristalsis) غذا را به معده شما هدایت می‌کند.

پیش از ورود غذا و قبل از معده، یک عضله حلقه مانند در انتهای مری شما به نام اسفنکتر تحتانی مری (lower esophageal sphincter) باید شل شود تا غذا وارد معده شود. به محض ورود غذا اسفنکتر منقبض می شود تا از برگشت محتویات معده به مری جلوگیری کند. رفلاکس معده که به سوزش سر دل شناخته می شود، در اثر شل شدن عضله اسفنکتر اتفاق می افتد.

معده: اسیدی‌ترین عضو گوارشی

معده یک اندام توخالی با یک فضا برای گنجاندن محتویات غذا در خود است. معده مملو از آنزیم‌های معده است تا به هضم غذا کمک کند. این آنزیم‌ها روند تجزیه مواد غذایی را به شکل قابل استفاده برای بدن ادامه می‌دهند.

سلول‌های مخاطی معده شما یک اسید قوی ترشح می‌کنند که مسئول فرایند شکستن غذا به مواد سازنده‌اش است. وقتی محتویات معده به اندازه کافی پردازش شد، به روده کوچک منتقل می‌شود تا در آنجا روند هضم ادامه پیدا کند.

روده کوچک: عضو کوچک‌تر روده

روده کوچک از سه بخش اثنی عشر، ژژونوم و ایلئوم تشکیل شده است. روده کوچک یک لوله عضلانی با طول متوسط ۷-۶ متری است که با استفاده از آنزیم‌هایی که توسط پانکراس و صفرا از کبد آزاد می‌شود، غذا را تجزیه می‌کند.

پریستالسیس نیز در این اندام کار می کند و غذا را به داخل روده منتقل می کند تا غذا در آنجا با شیره های گوارشی پانکراس و کبد مخلوط شود.

دَوازدَهه یا اثنی عشر یا دئودنوم (duodenum) لوله‌ای توخالی و خمیده است که به عنوان اولین بخش روده کوچک، معده را به انتهای روده متصل می‌کند. این قسمت تا حد زیادی مسئول فرایند شکستن اجزای غذا به طور پیوسته تا پایان خروج غذا از روده کوچک است.

ژژونوم و ایلئوم در قسمت پایین روده عمدتا مسئول انتقال مواد مغذی به جریان خون و در نتیجه، جذب مواد مغذی در بدن هستند.

محتویات به صورت نیمه جامد به روده کوچک وارد می‌شود و به شکل مایع از این اندام خارج می‌شوند . ترکیب آب، صفرا، آنزیم‌ها و مخاط به تغییر شکل غذا کمک می‌کنند. هنگامی که مواد مغذی جذب شدند و مایع باقی مانده از فرایند هضم و جذب از روده کوچک عبور کرد وارد روده بزرگ می‌شود.

پانکراس: ترشح آنزیم گوارشی

لوزالمعده وظیفه ترشح آنزیم‌های گوارشی و وارد کردن آن‌ها به قسمت اثنی‌عشر را بر عهده دارد. با ترشح این هورمون، مولکول‌های پروتئین، چربی و کربوهیدرات‌های غذا تجزیه می‌شوند. لوزالمعده همینطور وظیفه ترشح انسولین را بر عهده دارد. انسولین ترشح شده مستقیما وارد جریان خون می‌شود. این هورمون که از جنس پروتئین است، برای متابولیسم قند یا شکستن قند غذا است.

کبد: کارخانه تولید مواد شیمیایی

کبد وظایف زیادی در بدن دارد، اما وظیفه اصلی آن در دستگاه گوارش پردازش مواد مغذی جذب شده از روده کوچک است. صفرای ترشح شده از کبد وارد روده می‌شود تا در هضم چربی و برخی ویتامین‌ها در فرایند هضم کمک کند.

کبد کارخانه تولید مواد شیمیایی در بدن شماست. این اندام کمک کننده به دستگاه گوارش، مواد خام جذب شده توسط روده را می‌گیرد و تمام مواد شیمیایی مختلفی را که بدن شما برای عملکردهایش به آن ها نیاز دارد را می‌سازد.

احتمالا شنیده باشید که کبد عضو تصفیه کننده بدن است. در واقع، وظیفه دیگر کبد سم زدایی بدن از مواد شیمیایی مضر است. به طور مثال، بسیاری از مواد شیمیایی که وارد بدن می‌شوند، از جمله داروهای شیمیایی، توسط آنزیم‌های کبدی شکسته شده و از میزان سمیت آن‌ها کاسته می‌شود تا بدن را از وجود آن‌ها محافظت کند.

کیسه صفرا

کیسه صفرا، مایع صفرا را که از کبد ترشح می شود، غلیظ کرده و در خود نگه می دارد تا در ادامه فرایند هضم غذا به قسمت اثنی عشر بریزد. این مایع زرد رنگ غلیظ به شکستن بیشتر مولکول‌های چربی از مواد غذایی و جذب و ذخیره ان ها در بدن کمک می‌کند.

کولون یا روده بزرگ

روده بزرگ یا کولون مسئول پردازش مواد زائد است تا تخلیه روده آسان و راحت صورت بگیرد. این لوله عضلانی با طولی در حدود ۱/۸ متر روده کوچک را به رکتوم یا راست روده متصل می‌کند. روده بزرگ از سکوم، کولون بالارونده (راست)، کولون عرضی (عرض) کولون نزولی (چپ) و کولون سیگموئید تشکیل شده است که به راست روده یا رکتوم متصل می‌شود.

مدفوع یا ضایعات باقی مانده از فرایند گوارش غذا ابتدا به صورت مایع و در نهایت، به صورت جامد از روده بزرگ به وسیله پریستالسیس خارج می‌شود. با عبور مدفوع از روده بزرگ، مقداری از آب بدن هم خارج می‌شود.

مدفوع در کولون سیگموئید که S شکل است، ذخیره شده تا زمانی که با حرکت توده‌ای روده، ضایعات طی یک یا دو بار در روز از بدن تخلیه شود. به طور معمول حدود ۳۶ ساعت طول می‌کشد تا مدفوع از روده بزرگ عبور کند.

عمده مدفوع از بقایای غذا و باکتری‌ها تشکیل شده است. این باکتری‌های خوب چندین عملکرد مفید را در بدن بر عهده دارند. پردازش مواد زائد و ذرات غذا برای آماده کردن آن‌ها برای دفع از بدن و همینطور محافظت از بدن در برابر باکتری‌های مضر از جمله این وظایف هستند. هنگامی که روده بزرگ نزولی پر از مدفوع می‌شود، محتویات خود را در رکتوم تخلیه می‌کند تا فرایند دفع (طی حرکت روده) آغاز شود.

مقعد

مقعد آخرین قسمت دستگاه گوارش است. مقعد به عنوان کانال خروج مواد زائد از غذا از عضلات کف لگنی و دو اسفنکتر مقعدی (داخلی و خارجی) تشکیل شده است. پوشش مقعد به شما در تشخیص محتویات روده که مایع، گاز یا جامد است کمک می‌کند.

مقعد توسط عضلات اسفنکتر احاطه شده است که در کنترل مدفوع مهم هستند. عضله کف لگن زاویه‌ای بین راست روده و مقعد ایجاد می‌کند که مانع از بیرون آمدن مدفوع می‌شود.

اسفنکتر داخلی همیشه سفت است، مگر زمانی که مدفوع وارد راست روده شود. وجود این اسفنکتر مانع از دفع غیرارادی می‌شود. به طور مثال، زمانی که در خواب هستیم و کنترلی روی دفع نداریم مانع از خروج غیرارادی مدفوع می‌شود.

اسفنکتر خارجی مقعد ماهیچه‌ای اسکلتی است که کار بستن مقعد را برعهده دارد. وقتی نیاز به تخلیه محتویات روده داریم، این اسفنکتر بیرونی است که به شما کمک می کند تا مدفوع را تا رسیدن به توالت نگه دارید.

مراحل هضم غذا به چه صورت است؟

عمل گوارش اول از دهان شروع می‌شود. در دهان علاوه بر این که غذا جویده شده و خرد می‌شود، ذرات کوچک‌تر با بزاق دهان مخلوط می‌شوند. بزاق حاوی ماده‌ای به اسم پنیالین است  که نشاسته غذا را به قند تبدیل می‌کند. بعد از گذشتن غذا از حلق و مری به معده می‌رسد. شیره معده که شامل آب، نمک‌های معدنی، اسید هیدروکلریک و آنزیمی بنام پپسین است با مواد مخلوط می‌شود و مولکول‌های پروتئینی را به پیتونی تبدیل می‌کند.

بعد از این مرحله مولکول‌های مواد غذایی به سمت روده کوچک سرازیر می‌شوند. وظیفه روده کوچک هضم و جذب غذاست. در این روده مواد با سه شیره گوارشی یعنی شیره صفرا، شیره لوزالمعده و روده مخلوط می‌شود.

وظیفه صفرا حذف چربی‌ها و وظیفه شیره لوزالمعده تجزیه پروتئین‌ها به اسیدهای آمینه است. شیره روده هم قندهای مختلف را به گلوکز تبدیل می‌کند. بنابراین قسمت بزرگی از کار هضم غذا به عهده روده کوچک است.

بعد از عملیات هضم پرزهای روده عمل جذب پروتئین‌ها، قندها و چربی‌ها را انجام می‌دهند و مواد غذایی مورد نیاز وارد بدن می‌شوند. از طرفی مواد زائد غذایی به طرف روده بزرگ رفته و به صورت مدفوع خارج می‌شوند.

برخی از اختلالات گوارشی که بر فرایند هضم غذا در دستگاه گوارش اثر می گذارد

برخی از بیماری‌های دستگاه گوارشی مانند مشکلات معده و روده موقتی و برخی مزمن و طولانی مدت هستند که هر دو باعث ایجاد ناراحتی می‌شود. این خیلی عادی است که در طول زندگی گاهی به یبوست، اسهال یا سوزش سر دل دچار شوید. اما اگر اختلالات گوارشی شما مزمن شده است، حتما باید با یک متخصص داخلی یا دستگاه گوارش مشورت کنید تا راه های درمان مناسب شرایط شما را ارائه کند. فراموش نکنید که برخی از مشکلات گوارشی نشانه یک اختلال جدی‌تر هستند که نیاز به مراقبت های پزشکی و درمان فوری دارند.

برخی از مشکلات سیستم گوارش:

یبوست: یبوست معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که کمتر از حالت عادی مدفوع می‌کنید. هنگامی که یبوست دارید، مدفوع شما اغلب خشک و سفت است و دفع آن سخت و دردناک است. راه‌های خانگی درمان یبوست می‌تواند خیلی ساده و تنها به برخی مواد غذایی مناسب رفع یبوست ختم شود.

اسهال: اسهال زمانی است که مدفوع شل یا آبکی دارید. اسهال می‌تواند توسط عوامل زیادی از جمله باکتری‌های مضر ایجاد شود، اما گاهی اوقات علت آن ناشناخته است.

سوزش سر دل یا رفلاکس معده: سوزش سر دل در واقع یک مشکل گوارشی است. سوزش سر دل یا همان رفلاکس معده همانطور که از اسمش بر می آید، یک احساس سوزش ناخوشایند در قفسه سینه است که می تواند به سمت گردن و گلو هم حرکت کند. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که شیره‌های اسیدی معده شما به مری بازگشت کند که پیشتر در مورد ساختار مری توضیح دادیم.

هموروئید: هموروئید وریدهای متورم و بزرگ شده ای هستند که در داخل و خارج مقعد و راست روده (رکتوم) شما ایجاد می شود. هموروئید می تواند باعث ایجاد درد، ناراحتی و حتی خونریزی مقعدی شود.

گاستروانتریت (Gastroenteritis) یا بیماری التهاب معده‌ای روده‌ای: این مشکل نوعی عفونت معده و قسمت بالایی روده کوچک است که معمولا عامل ویروسی دارد و طول دوره بیماری معمولا کمتر از یک هفته است. سالانه میلیون ها نفر به بیماری التهاب معده‌ای روه ای مبتلا می‌شوند.

زخم دستگاه گوارشی: زخم دستگاه گوارشی نوعی زخم ایجاد شده در پوشش مری، معده یا روده کوچک است. شایع‌ترین علل زخم، عفونت معده با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) و استفاده طولانی مدت از داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن است.

سنگ‌های صفراوی: سنگ‌های صفراوی قطعات کوچکی از مواد جامد هستند که از مایع گوارشی درست می‌شوند. این سنگ‌ها در کیسه صفرا، اندام کوچکی در زیر کبد، تشکیل می‌شوند.

چند نکته مهم و اساسی برای سلامت دستگاه گوارش

اهمیت سلامت گوارش در اهمیت فرایند هضم غذا و جذب انرژی از مواد غذایی است که می‌خورید. در صورت اختلال در این روند، بدن دچار ضعف و ابتلا به برخی از بیماری‌های کوتاه مدت یا مزمن در آینده می‌شود. بدن برای سالم ماندن و عملکرد درست خود به مواد مغذی موجود در غذاهایی که در طول روز می‌خورید نیاز دارد. منظور از مواد مغذی که بدان اشاره شد شامل کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آب است. برای بهبود وضعیت هضم غذا می‌توانید راه‌های زیر را امتحان کنید:

به طور منظم ورزش کنید

ورزش کردن باعث حرکت مواد غذایی در دستگاه گوارش و هضم بهتر آن می‌شود و در نتیجه، از ایجاد سوء هاضمه و یبوست جلوگیری می‌کند. البته ورزش را حداقل بعد از یک ساعت از وعده غذایی انجام دهید؛ چرا که در آن یک ساعت فرایند هضم در حال انجام است و دستگاه گوارش به خون بیشتری نیاز دارد.

استرس‌تان را کنترل کنید

استرس باعث تحریک سیستم عصبی مرکزی می‌شود و پیرو آن به ایجاد اختلال در رسیدن دستورات این سیستم به دستگاه گوارش می‌شود که نتیجه آن ایجاد التهاب در دستگاه گوارش و سوء هاضمه است.

فیبر را در رژیم غذایی خود قرار دهید

مصرف هر دو نوع فیبر برای سلامت دستگاه گوارش مفید است. فیبر نامحلول که بیشتر در غلات و سبزیجات موجود است، باعث جلوگیری از اسهال می‌شود، چرا که این فیبر غیر قابل هضم است و باعث افزایش حجم مدفوع می‌شود. فیبر محلول در آب، که در میوه‌ها، حبوبات و سبوس جو موجود است، باعث جلوگیری از یبوست و درمان روده تحریک پذیر می‌شود.

مصرف غذاهای پرچرب را محدود کنید

به‌ طور کلی غذاهای پرچرب، باعث رفلاکس اسیدی و سوزش معده می‌شوند. این موضوع باعث بالا رفتن فشار به دستگاه گوارش و در نتیجه کند و ناقص شدن روند هضم غذا می‌شود. وجود مقدار کمی چربی برای بدن لازم است و نباید چربی کاملا از رژیم غذایی حذف شود.

گوشت کم‌چرب مصرف کنید

یکی از منابع مهم پروتئین، انواع گوشت است. حتی‌الامکان هنگام استفاده از گوشت، برش‌های چربی آن را جدا کنید چرا که باعث دیر هضم شدن گوشت می‌شود. همچنین گوشت‌های ماهی و مرغ را بدون پوست آن استفاده کنید.

از محصولات پروبیوتیک استفاده کنید

پروبیوتیک‌ها همان باکتری‌های مفیدی هستند که به ‌طور طبیعی در دستگاه گوارش انسان وجود دارند. این باکتری‌ها می‌توانند باعث جذب بهتر مواد مغذی از انواع غذا شوند. منابع طبیعی پروبیوتیک‌ اثرات منفی ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و روده تحریک‌پذیر بر سیستم گوارش را کاهش می‌دهند.

بدن خود را هیدراته نگه‌ دارید

در طول روز، بدن خود را کم آب نگه ندارید و زیاد آب بنوشید. مصرف مواد غذایی فیبردار و آب زیاد از ایجاد یبوست و بیماری‌های جانبی آن جلوگیری می‌کند.

عادت‌های مخرب را کنار بگذارید

سیگار کشیدن، کافئین بیش از حد و الکل می‌توانند در عملکرد دستگاه گوارش اختلال ایجاد کنند و منجر به مشکلاتی نظیر زخم معده و تیر کشیدن قلب شوند.

خواب کافی و منظم داشته باشید

در هنگام خواب، بدن انرژی کمتری برای دیگر اعضا نیاز دارد. در نتیجه بدن بیشتر انرژی خود را برای عملکرد بهتر اعضای غیر ارادی بدن مثل دستگاه گوارش، قلب و کبد صرف می‌کند. کم‌خوابی می‌تواند اثر منفی بر عملکرد روده‌ها داشته باشد. بدن انسان به حداقل ۷ ساعت خواب بی‌وقفه در طول شبانه روز نیاز دارد.

غذا را خوب آن را بجوید

خوب جویدن غذا، برای هضم و جذب بهتر غذا مفید است. همچنین این کار باعث بیشتر قرار گرفتن غذا در معرض بزاق دهان می‌شود. آنزیم‌های موجود در بزاق، باعث شکستن چربی‌ها می‌شود. همان‌طور که گفته شد چربی‌ها به‌سختی هضم می‌شوند و ممکن است باعث ایجاد ناراحتی‌‌های گوارشی شوند.

گونه‌های گل انداخته، قد بلند و وزنی که هر ماه کمی بالاتر می‌رود، همه رازهای بدن فرزندتان را فاش نمی‌کنند. فرزند شما نه تنها برای رشد بدن، که برای کامل شدن سیستم عصبی و رشد مناسب مغزش، به ۱۵ نوع متفاوت از مواد معدنی نیازمند است. کلسیم، آهن، روی، سلنیوم، منیزیم، پتاسیم، ید، کروم، سدیم، فسفر، مس، فلوئور، منگنز، کبالت و سولفور، مسئولیت کنترل مایعات بدن را برعهده دارند؛ ما هم در این مطلب، میزان نیاز کودکتان به پنج ماده معدنی مهم را بررسی می‌کنیم. اگر می‌خواهید بدانید فرزندتان هر روز به چه میزان پتاسیم، منیزیم، زینگ، آهن و کلسیم نیاز دارد با ما باشید. بعد از خواندن این مطلب از عوارض تجویز خودسرانه قرص‌ها و شربت‌های مولتی ویتامین کودکان باخبر خواهید شد.

چرا دریافت پتاسیم مهم است؟

فرزند شما نه تنها برای رشد بهتر، که برای سالم ماندن به دریافت پتاسیم نیاز دارد و آمارها از کمبود این ماده معدنی در بسیاری از کودکان خبر می‌دهند. وقتی پتاسیم با سدیم موجود در بدن همراه می‌شود، به کنترل میزان آبی که در بدن نوزاد است کمک می‌کند و نتیجه همکاری این دو ماده، کنترل فشار خون فرزندتان است. درواقع وقتی رژیم بدن سرشار از سدیم است اما میزان کافی پتاسیم در آن دیده نمی‌شود، فشار خون نوزاد یا کودک بالا می‌رود.

البته لزوم مصرف میزان کافی این ماده، به همینجا محدود نمی‌‎شود. عضلات بدن او برای فعالیت بهتر به آن نیاز دارند و قلبش هم ریتم منظم خود را با کمک پتاسیم حفظ می‌کند. تامین نیاز بدن او به پتاسیم در سالهای بعد از تولد، احتمال ابتلایش به سنگ کلیه و پوکی استخوان را کاهش می‌دهد.

فرزند شما به چه میزان پتاسیم نیاز دارد؟

• یک تا سه سالگی؛ ۳۰۰۰ میلی‌گرم در روز
• چهار تا هشت سالگی؛ ۳۸۰۰ میلی‌گرم در روز

سراغ کدام خوراکی‌ها برویم؟

میوه‌ها و سبزیجات تازه، بهترین منابع دریافت پتاسیم هستند. شیر و گوشت هم این ماده را در خود دارند. میزان پتاسیم در برخی از مواد غذایی از این قرار است:

• یک عدد سیب‌زمینی متوسط پخته شده؛ ۴۶۳ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان کشمش؛ ۲۹۹ میلی‌گرم
• نصف فنجان آب گوجه فرنگی؛ ۲۷۸ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان لوبیا سفید؛ ۲۵۱ میلی‌گرم
• نصف فنجان آب پرتقال؛ ۲۴۸ میلی‌گرم
• ۳۰ گرم مغز تخمه آفتابگران؛ ۲۴۱ میلی‌گرم
• نصف موز متوسط؛ ۲۱۱ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان اسفناج پخته شده؛ ۲۱۰ میلی‌گرم
• نصف فنجان طالبی؛ ۲۰۸ میلی‌گرم
• ۳۰ گرم بادام؛ ۲۰۰ میلی‌گرم
• نصف گوجه فرنگی متوسط؛ ۱۴۶ میلی گرم
• نصف پرتقال متوسط؛ ۱۱۸ میلی‌گرم
• نصف فنجان هندوانه؛ ۸۵ میلی‌گرم

اگر بیش از اندازه پتاسیم دریافت کند چه می‌شود؟

گرچه احتمال اور دوز پتاسیم با تغذیه کم است اما ممکن است فرزند شما بخاطر الگوی تغذیه‌اش، بیشتر از نیاز بدن خود این ماده معدنی را دریافت کند و بدون تردید مصرف بیش از اندازه پتاسیم سلامت او را تهدید خواهد کرد. مصرف بیش از اندازه پتاسیم شرایطی با عنوان «هایپر کالمی» را برای فرد به وجود می‌آورد. هایپرکالمی افزایش سطح خونی یون پتاسیم در بدن است و با علایمی مثل خستگی مزمن، ضعف و گرفتگی عضلات، ریتم قلبی ضعیف، تهوع و مشکلات روده خود را نشان می‌دهد. پس بدون تجویز پزشک سراغ مولتی ویتامین کودکان نروید. ممکن است دوز پتاسیم موجود در بسیاری از این مکمل‌ها برای فرزند شما مناسب نباشد.

چرا دریافت کلسیم مهم است؟

برای داشتن دندان‌هایی محکم و استخوان‌هایی قوی، فرزندتان به دریافت کلسیم کافی نیاز دارد. حتی سیستم عصبی بدن او هم برای سالم ماندن به این ماده معدنی محتاج است و عضلاتش هم فعالیت خوب‌شان را مدیون این ماده هستند. کلسیم به انعقاد خون و فعال شده آنزیم‌هایی که مواد غذایی را به انرژی تبدیل می‌کنند هم کمک می‌کند. اما آیا چنین واقعیت‌هایی مجوزی برای خرید خودسرانه مولتی ویتامین کودکان به حساب می‌آیند؟

نزدیک به ۹۹ درصد کلسیم بدن در دندان‌ها و استخوان‌ها انبار می‌شوند و از آنجا که کودکان در سنین رشد قرار دارند، دریافت کلسیم کافی می‌تواند رشد مناسب استخوان‌ها و سلامت دندان‌هایشان را تضمین کند. متخصصان معتقدند تامین نیاز بدن به ویتامین D، به جذب بهتر کلسیم کمک می‌کند.

گرچه کمبود کلسیم مادر در بارداری بر سلامت فرزند او در آینده هم تاثیر می‌گذارد و برخی از کودکان دچار کمبود کلسیم مادرزادی هستند، اما نمی‌توان این واقعیت مهم را انکار کرد که تلاش برای جذب بهتر کلسیم در بدن کودک و تامین این نیاز او، یکی از نکات ضروری در پرورش کودکان سالم است.

فرزند شما به چه میزان کلسیم نیاز دارد؟

• یک تا سه سالگی؛ ۷۰۰ میلی‌گرم در روز
• چهار تا هشت سالگی؛ ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز

سراغ کدام خوراکی‌ها برویم؟

مواد لبنی مثل شیر، ماست و پنیر از غنی‌ترین منابع کلسیم هستند، اما برای رساندن کلسیم کافی به بدن فرزندتان می‌توانید سراغ این مواد غذایی هم بروید:

• نصف فنجان ماست همزده؛ ۲۰۷ میلی‌گرم
• نصف فنجان ماست میوه‌ای؛ ۱۲۲ تا ۱۹۲ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان پنیر ریکوتا؛ ۱۶۷ میلی‌گرم
• نصف فنجان شیر؛ ۱۵۰ میلی‌گرم
• نصف فنجان شیر شکلات؛ ۱۴۴ میلی‌گرم
• یک برش نان سبوس‌‎دار؛ ۲۴ میلی‌گرم
• پنجاه گرم پنیر موزارلا؛  ۱۰۳ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان شلغم؛ ۵۰ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان اسفناج پخته شده؛ ۶۰ میلی‌گرم

چطور به بدنش کلسیم بیشتری برسانم؟

• میزان کلسیم موجود در مواد بسته‌بندی شده، بسته به نوع آنها ممکن است متفاوت باشد و مقدار کلسیم موجود در میوه و سبزیجات هم با توجه به اندازه آنها کمی تفاوت خواهد داشت.
• بچه‌های زیر دو سال، به مصرف فراورده‌های لبنی پرچرب نیاز دارند؛ چراکه در این سنین، دریافت چربی کافی به رشد بهتر مغز آنها کمک می‌کند و برخی از ویتامین‌ّها و مواد معدنی محلول در چربی هم از این طریق راحت‌تر به بدنشان وارد می‌وند. البته بعد از دو سالگی می‌توانید فرزندتان را با فراورده‌های لبنی کم‌چرب هم تغذیه کنید.
• متخصصان می‌گویند بسیاری از کودکان کمتر از میزان مورد نیاز بدنشان کلسیم دریافت می‌کنند. از نظر آنها محبوب شدن آبمیوه‌ها و نوشیدنی‌های غیر لبنی در میان کودکان، سهم لبنیات را در رژیم غذایی آنها کاهش داده و احتمال ابتلای‌شان به کمبود کلسیم را بالا برده است.
• برای تهیه کردن سوپ، شکلات داغ یا اسموتی، از لبنیات سرشار از کلسیم استفاده کنید.
• به جای شیر معمولی، کودکتان را با شیرهای غنی شده یا شیرهای مخصوص کودکان که کلسیم بیشتری دارند تغذیه کنید.
• اگر نمی‌خواهید ماست میوه آماده مصرف کنید، با استفاده از ماست‌های همزده و پوره میوه در خانه ماست میوه‌ای تهیه کنید.
• تا آنجا که می‌توانید سراغ مواد غذایی غنی‌شده با کلسیم بروید.
• میزان مورد نیاز ویتامین D بدنش را تامین کنید. کمبود این ویتامین جذب کمتر کلسیم در بدن کودک را مختل می‌کند.

اگر بیش از اندازه کلسیم دریافت کند چه می‌شود؟

بچه‌های یک تا هشت ساله نباید در هر روز بیشتر از ۲۵۰۰ میلی‌گرم کلسیم دریافت کنند.به همین دلیل نباید هرگز بدون توصیه پزشک به کودکتان مکمل کلسیم بدهید. اگر او به چنین مکملی نیاز نداشته باشد، مصرف مکمل کلسیم به رسوب این ماده در کلیه‌هایش منجر خواهد شد.

مصرف بیش از اندازه شیر، اشتهای کودکتان را برای خوردن سایر مواد غذایی کم می‌کند. پس به بهانه رساندن کلسیم به بدنش، بیشتر از دو لیوان شیر را در برنامه غذایی روزانه‌اش قرار ندهید. یادتان نرود که دریافت کلسیم بیش از اندازه، باعث یبوست کودک می‌شود.

چرا دریافت زینک (روی) مهم است؟

بیشتر از ۷۰ درصد آنزیم‌هایی که مسئولیت هضم غذا و کنترل سوخت و ساز بدن را بر عهده دارند، برای فعالیت بهتر به زینک محتاجند. کودکانی که میزان کافی زینک دریافت نمی‌کنند، به اختلالات رشد دچار می‌شوند و سیستم ایمنی بدنشان هم از پس محافظت ازآن برنمی‌آید.

فرزند شما به چه میزان زینک نیاز دارد؟

• یک تا سه سالگی؛ سه میلی‌گرم در روز
• چهار تا هشت سالگی؛ پنج میلی‌گرم در روز

سراغ کدام خوراکی‌ها برویم؟

متخصصان معتقدند که اغلب نیازهای غذایی فرزند شما از طریق تغذیه مناسب قابل تامین هستند و همیشه به خرید مولتی ویتامین کودکان نیاز ندارید. برای تامین این نیاز بدن او، می‌توانید سراغ مواد غذایی مختلفی بروید. بهترین منابع زینک عبارتند از:

• ۳۰ گرم گوشت گاو پخته شده؛ سه میلی‌گرم
• نصف همبرگر؛ ۲.۵ میلی‌گرم
• ۳۰ گرم استیک؛ ۱.۵ میلی‌گرم
• نصف فنجان غلات صبحانه غنی شده؛ ۲.۵ میلی‌گرم
• نصف فنجان ماست میوه‌ای کم‌چرب؛ ۰.۸ میلی‌گرم
• یک قاشق غذاخوری کره بادام زمینی؛ ۰.۸ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان پنیر ریکوتا؛ ۰.۸ میلی‌گرم
• یک چهارم کنسرو لوبیا؛ ۰.۸ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان عدس؛ ۰.۶ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان نخود فرنگی پخته شده؛ ۰.۴ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان سینه مرغ بدون پوست؛ ۰.۴ میلی‌گرم
• ۱۵ گرم پنیر چدار؛ ۰.۴ میلی‌گرم
• نصف فنجان شیر؛ ۰.۴ میلی‌گرم

اگر بیش از اندازه زینک دریافت کند چه می‌شود؟

اگر مراقب خورد و خوراک فرزندتان باشید، بعید است که بیش از اندازه نیازش زینک دریافت کند. اما بد نیست بدانید که مصرف بیش از حد روی، عوارضی مثل تهوع و استفراغ ، گرفتگی شکم ، اسهال و سردرد را ایجاد می‌کند و مصرف زیاد آن در دراز مدت احتمال مسمومیت با این ماده را ایجاد می‌کند.

چرا دریافت منیزیم مهم است؟

بدن از این ماده معدنی مهم برای قوی نگه داشتن استخوان‌ها و ثابت بودن ریتم قلب استفاده می‌کند. منیزیم از سیستم ایمنی بدن پشتیبانی کرده و از عضلات و سیستم ایمنی بدن هم محافظت می‌کند.

فرزند شما به چه میزان منیزیم نیاز دارد؟

• یک تا سه سالگی؛ ۸۰ میلی‌گرم در روز
• چهار تا هشت سالگی؛ ۱۳۰ میلی‌گرم در روز

سراغ کدام خوراکی‌ها برویم؟

آجیل و حبوبات از بهترین منابع منیزیم هستند اما سبزیجات سبز برگ دیگر هم به تامین نیاز بدن او به این ماده معدنی کمک می‌کنند. نانی که از آرد گندم سبوس‌دار تهیه شده، می‌تواند بخشی از این نیاز را برطرف کند و با گنجاندن این خوراکی‌ها در رژیم غذایی روزانه او هم می‌توانید نیاز بدنش به منیزیم را تامین کنید:

• نصف فنجان غلات سبوس دار؛ ۹۳ میلی گرم
• یک چهارم فنجان روغن بادام زمینی بو داده؛ ۶۳ میلی گرم
• یک فنجان سویا؛ ۶۱ میلی‌گرم
• یک قاشق غذاخوری کره بادام زمینی؛ ۴۵ میلی گرم
• یک چهارم فنجان اسفناج پخته شده؛ ۳۹ میلی‌گرم
• یک پیمانه جو دوسر؛ ۳۶ میلی‌گرم
• یک چهارم لیوان سیاه دانه؛ ۳۰ میلی گرم
• یک قطعه نان گندم کامل؛ ۲۳ میلی‌گرم
• نصف فنجان ماست ​​بدون چربی؛ ۲۱ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان برنج قهوه‌ای؛ ۲۱ میلی‌گرم
• نصف موز متوسط؛ ۱۶ میلی‌گرم
• نصف فنجان شیر (کم چرب)؛ ۱۷ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان کشمش؛ ۱۲ میلی‌گرم

اگر بیش از اندازه منیزیم دریافت کند چه می‌شود؟

اینکه فرزندتان با مصرف مواد غذایی، بیش از اندازه نیازش منیزیم دریافت کند، بعید است. اما اگر بدون تجویز پزشک و خودسرانه به او مکمل منیزیم بدهید، ممکن است چنین بحرانی را ایجاد کنید.

زیاده روی در مصرف مکمل‌ها، علایمی مثل اسهال و گرفتگی معده را ایجاد می‌کند و دوزهای بالای این مکمل‌ها هم ممکن است مسمومیت ناشی از مصرف زیاد منیزیم را ایجاد کنند.

چرا دریافت آهن مهم است؟

فقر آهن، شایع‌ترین کمبود غذایی در ایالات متحده است؛ مشکلی که نه تنها آمار مبتلایان به کم‌خونی را بالا می‌برد، بلکه زمینه را برای خستگی و ضعف همیشگی این افراد فراهم می‌کند. آهن، بر رشد مغز هم تأثیر می‌گذارد و به رشد شناختی کودک هم کمک می‌کند و حتی بر کیفیت خواب او هم تاثیر می‌گذارد.

به خاطر داشته باشید که جذب آهن از طریق منابع گیاهی، دشوارتر است. پس اگر کودکتان گیاه‌خوار است یا میانه زیادی با مصرف گوشت ندارد، در مورد تجویز دوز مناسب آهن با پزشکش مشورت کنید. گذشته از این، باید بدانید که مصرف ویتامین C همراه با آهن، توان بدن برای جذب این ماده معدنی را بیشتر می‌کند. پس در تهیه غذاهای کودکتان، از ترکیب این دو استفاده کنید.

کودک شما به چه میزان آهن نیاز دارد؟

• یک تا سه سالگی؛ هفت میلی‌گرم در روز
• چهار تا هشت سالگی؛ ۱۰ میلی‌گرم در روز

سراغ کدام خوراکی‌ها برویم؟

• نصف فنجان غلات غنی شده؛۱۲ میلی‌گرم
• نصف فنجان جو دوسر غنی شده و ترکیب شده با آب؛ ۵ میلی‌گرم
• یک چهارم لیوان سویا؛ دو میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان عدس جوشانده؛ دو میلی‌گرم
• ۳۰ گرم گوشت گاو بدون چربی؛ یک میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان اسفناج پخته شده؛ ۰.۹ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان لوبیای سیاه؛ ۰.۹ میلی‌گرم
• یک قطعه نان گندم کامل؛ ۰.۹ میلی‌گرم
• یک چهارم فنجان کشمش؛ ۰.۷ میلی‌گرم

اگر بیش از اندازه آهن دریافت کند چه می‌شود؟

دریافت بیش از اندازه آهن با مصرف مواد غذایی مختلف، غیرممکن نیست و اگر میزان مازاد آهن از طرق مکمل‌های دارویی به بدن کودک وارد شود، مشکلات جدی را برای سلامت او به همراه آورده و در مواردی باعث مسمومیت او با این ماده معدنی می‌شود.

مولتی ویتامین کودکان باید به خانه شما هم بیاید؟

تصور نکنید که همیشه با خریدن مولتی ویتامین‌ها گران قیمت به سلامت فرزندتان خدمت می‌کنید. مولتی ویتامین کودکان هم مثل هر داروی دیگری، تنها با تجویز پزشک باید به خانه شما بیاید. فراموش نکنید که در صورت بی‌نیازی فرزندتان به مواد معدنی و ویتامین‌های موجود در آن، در بهترین حالت خرید مولتی ویتامین کودکان تلف کردن پول خواهد بود و در مورد خاص، دریافت بیش از اندازه این ترکیبات می‌تواند سلامت فرزندتان را به خطر بیندازد.